Με τη Δεξιά επικεφαλής αλλά απομονωμένη, με τους σοσιαλιστές να νοιώθουν την καυτή ανάσα των Podemos και με τους κεντρώους σε θέση διαιτητή, τα κόμματα της Ισπανίας προσπαθούν να μάθουν να κάνουν συμβιβασμούς προκειμένου να σχηματίσουν κυβέρνηση.
Την Κυριακή 20 Δεκεμβρίου η Ισπανία πέρασε από τον δικομματισμό στον τετρακομματισμό, αλλά κανένα κόμμα δεν έχει την πλειοψηφία και οι συνασπισμοί μοιάζουν δύσκολο να σχηματιστούν.
Ο περίεργος ρόλος των Podemos
Οι Podemos πέρασαν από τους 0 στους 69 βουλευτές, έγιναν μέσα σε μια νύχτα η τρίτη κοινοβουλευτική δύναμη της Ισπανίας και απευθύνονται ισότιμα στα ιστορικά κόμματα της χώρας. Ολοι αναγνωρίζουν ότι οι «Αγανακτισμένοι» των Podemos είναι ο μεγάλος νικητής των εκλογών. Κληρονόμησαν το μεγάλο κίνημα των πολιτών που ξεσηκώθηκε την άνοιξη του 2011 εναντίον της πολιτικής λιτότητας, κατόρθωσαν με επικεφαλής τον πολιτικό αναλυτή Πάμπλο Ιγκλέσιας να αποκτήσουν παρουσία στις ευρωεκλογές του 2014, στις οποίες απέκτησαν 5 ευρωβουλευτές, και απέκτησαν ισχυρή παρουσία στις βουλευτικές εκλογές της Κυριακής.
«Το κίνημα των Podemos μπόρεσε να αξιοποιήσει τον θυμό των Ισπανών εναντίον του δικομματισμού των σοσιαλιστών και του Λαϊκού Κόμματος. Οι πολίτες είχαν κουραστεί από αυτή την αυτόματη εναλλαγή δύο κομμάτων στην εξουσία, η οποία συνοδευόταν από την ανειλικρίνια της πολιτικής τάξης», δηλώνει ο Ισπανός αναλυτής Gil Calvo. Οι Podemos είχαν την ευφυία να ξεπεράσουν τον άξονα Δεξιά-Αριστερά και χάρη στην οικονομική κρίση μπόρεσαν να εκφράσουν τους «από κάτω» εναντίον των ελίτ.
Οι Podemos κινδύνευσαν κάποια στιγμή το καλοκαίρι εξαιτίας πολλών λόγων: επικίνδυνες επαφές με τη Βενεζουέλα και το Ιράν, διαφθορά σε κάποια κορυφαία στελέχη τους, ένα φλου πολιτικό πρόγραμμα. Αλλά ο Ιγκλέσιας κατόρθωσε στη συνέχεια να εμφανίσει το κόμμα του ως «σοσιαλδημοκρατικό, με ριζοσπαστικά στοιχεία, αλλά λογικό και δημιουργικό» αναλύει ο Ignacio Escolar του Eldiario.es.
Μπόρεσε επίσης να κερδίσει τα δύο debate που έγιναν με τον ηγέτη των σοσιαλιστών Πέδρο Σάντσεζ και τον κεντρώο ηγέτη Αλμπερτ Ριβέρα. Μετά την ανακοίνωση του εκλογικού αποτελέσματος ήταν, ωστόσο, κάπως υπερβολικός: «Η Ισπανία μπήκε σε μια νέα εποχή. Η αλλαγή του συστήματος πρέπει να γίνει άμεσα και να ξεκινήσει από την αναθεώρηση του Συντάγματος». Η δήλωσή του εκρίθη από όλους υπερβολική, αφού διαθέτει μόνο 69 βουλευτές, επί συνόλου 350 της ισπανικής Βουλής.
Ολοι εναντίον Ραχόι;
«Θα προσπαθήσω να σχηματίσω μια σταθερή κυβέρνηση» δήλωσε ο Μαριάνο Ραχόι από το μπαλκόνι της οδού Γένοβα όπου βρίσκονται τα κεντρικά γραφεία του Λαϊκού Κόμματος (ΡΡ), στο κέντρο της Μαδρίτης. Πράγματι, παρότι το δεξιό κόμμα συγκέντρωσε το χειρότερο ποσοστό από το 1982 και έχασε 63 βουλευτές σε σχέση με τις εκλογές του 2011, θα πάρει τώρα την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης.
Πώς θα μπορέσει όμως ο Μαριάνο Ραχόι να φθάσει τις 176 έδρες που χρειάζεται η κυβέρνηση; Οι σοσιαλιστές δεν θέλουν να ακούσουν για έναν «μεγάλο συνασπισμό τύπου Γερμανίας». Οι Podemos, από την πλευρά τους, καταδικάζουν «τη συμμετοχή στην κάστα», όπως λένε. Μόνο η στήριξη των κεντρώων Ciudadanos με τις 40 έδρες δεν αρκεί. Σε αυτό το σκηνικό κάποιοι μιλούν για τακτική «όλοι εναντίον Ραχόι».
Θα μπορούσε, δηλαδή, να σχηματιστεί ένας συνασπισμός της Αριστεράς, με τη συμμετοχή των σοσιαλιστών, των Podemos, χωρίς τη συμμετοχή των Ciudadanos, ενώ θα μπορούσαν να στηρίξουν την κυβέρνηση οι εθνικιστές Βάσκοι και οι Καταλανοί. «Πρόκειται για ένα σενάριο βιώσιμο σε επίπεδο αριθμών, αλλά καθόλου βιώσιμο σε πολιτικό επίπεδο», δηλώνει ο δημοσιογράφος-αναλυτής Joaquín Prieto.
Και ο λόγος είναι απλός: ο σοσιαλιστής Πέδρο Σάντσεζ και ο ηγέτης των Podemos Πάμπλο Ιγκλέσιας είναι σαν τον σκύλο με τη γάτα, τόσο σε επίπεδο στρατηγικής όσο και σε επίπεδο προσωπικό. Ο Ιγκλέσιας δεν θα είχε, επίσης, κανέναν λόγο να συνασπιστεί με ένα κόμμα που το έχει χαρακτηρίσει ότι «ανήκει στο ακίνητο καθεστώς». Οσο για τον σοσιαλιστή ηγέτη, έχει επιφυλάξεις για τους «Αγανακτισμένους» που διεκδικούν να του πάρουν τον κεντροαριστερό χώρο. «Για τους σοσιαλιστές, μια συμφωνία με τους Podemos θα ήταν πολιτική αυτοκτονία» εξήγησε ο δημοσιογράφος Eduardo Inda στο ισπανικό κανάλι Antena 3.
Ο ρόλος των Καταλανών στο δύσκολο σκηνικό
Το πολιτικό σκηνικό της Ισπανίας δυσκόλεψε ακόμη περισσότερο από το θέμα των Καταλανών. Τα κινήματα που διεκδικούν την ανεξαρτησία της Καταλονίας δεν πήραν ποσοστά στις εκλογές της Κυριακής. Μόνο 9 έδρες πήραν οι ρεπουμπλικάνοι του Esquerra republicana de Catalunya και μόνο 8 έδρες πήραν οι χριστιανο-δημοκράτες του Democracia i Llibertat, ποσοστά που αντιστοιχούν στο 5% του εκλογικού σώματος.
Τα κινήματα αυτά διεκδικούν την ανεξαρτησία και ζήτησαν πρόσφατα να γίνει δημοψήφισμα. Η κυβέρνηση Ραχόι χαρακτήρισε αυτή τη διαδικασία «παράνομη» και καταδίκασε την ιδέα ενός δημοψηφίσματος. Το ίδιο έκαναν και τα άλλα κόμματα της Βουλής. Με μια εξαίρεση: οι Podemos, παρότι δηλώνουν ότι προτιμούν «την ενότητα της Ισπανίας», εντούτοις στηρίζουν την άποψη ότι είναι δημοκρατική αναγκαιότητα να γίνει δημοψήφισμα για να διαπιστωθεί αν οι Καταλανοί επιθυμούν να μείνουν στο ισπανικό κράτος.
Χάρη σε αυτή την άποψη οι Podemos κέρδισαν πολλές ψήφους από τους Καταλανούς την περασμένη Κυριακή. Αλλά αυτή ακριβώς η άποψη είναι που θα δυσκολέψει σημαντικά τον σχηματισμό κυβέρνησης στην Ισπανία. Κι αυτό γιατί κανένα κόμμα, ούτε οι Σοσιαλιστές, ούτε οι Ciudadanos, ούτε το Λαϊκό Κόμμα, δεν θα μπορούσε να συγκυβερνήσει με τους Podemos όσο υποστηρίζουν την ιδέα του δημοψηφίσματος για την Καταλονία.
Προς πολιτική αστάθεια;
«Καλωσήρθατε στην Ιταλία» έγραψε το πρωί της Δευτέρας, μετά τις εκλογές, στην El País ο αναλυτής Iñigo Dominguez. Μια φράση για να δείξει ότι το τέλος του διπολισμού τείνει να οδηγήσει σε μια χαοτική σπαζοκεφαλιά. «Επί 12 χρόνια η Ιταλία κυβερνήθηκε από πεντακομματικούς συνασπισμούς. Αλλά εμείς στην Ισπανία δεν ξέρουμε να το κάνουμε αυτό. Φοβάμαι τα χειρότερα!» έγραψε ο ίδιος αναλυτής.
«Δεν έχουμε άλλη λύση από το να μάθουμε. Όπως σε ένα μεγάλο τμήμα της Ευρώπης, έτσι και στην Ισπανία οι πολίτες αρνούνται να εμπιστευθούν πλέον μια πολύ μεγάλη εξουσία στα χέρια ενός μόνο κόμματος, όπως αρνούνται να εξαρτώνται από τη λογική του δικομματισμού. Τέλος η εύκολη πολιτική, τέλος οι κυβερνήσεις με αυτόματο πιλότο και εγγυημένη σταθερότητα. Τόπο τώρα στη δημιουργικότητα, την τόλμη και την ωριμότητα για να βρούμε τις συμμαχίες γύρω από τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις» γράφει, από την πλευρά του, ο αναλυτής Fernando Vallespin.
Και προειδοποιεί ότι αν το πολιτικό σύστημα δεν κατορθώσει να μετασχηματιστεί, τότε η Ισπανία ή θα πέσει σε αδιέξοδο ή θα πάει σε νέες εκλογές μέσα στους επόμενους μήνες.
