Ανέκαθεν η θρησκεία αποτελούσε ένα ευαίσθητο θέμα και μια πρόκληση ή μια… διαφορετική ανάγνωση των πεποιθήσεών της αρκούσε για να ανεβάσει επικίνδυνα το θερμόμετρο. Στην περίπτωση της τέχνης, ειδικότερα, η θρησκεία αποτέλεσε μια πλούσια πηγή έμπνευσης. Υπήρξαν, όμως, και φορές που η καλλιτεχνική ερμηνεία και η διαφορετική ματιά στα ιερά και όσια της της κάθε θρησκείας, οδήγησε ακόμη και σε αιματηρά αποτελέσματα.
Οι ταινίες που ακολουθούν αποτελούν ορισμένες από τις πιο αμφιλεγόμενες θρησκευτικές ταινίες όλων των εποχών. Λογοκρίθηκαν, απαγορεύτηκαν, ξεσήκωσαν διαδηλώσεις και προκάλεσαν σε επεισόδια που έφτασαν ακόμη και σε θανάτους!
«Ένας προφήτης… μα τι προφήτης», Monty Python (1979)
O Mπράιαν γεννήθηκε σε ένα στάβλο την ημέρα των Χριστουγέννων, ακριβώς δίπλα στο στάβλο που γεννήθηκε… ξέρετε ποιος. Οι Τρεις Μάγοι με τα Δώρα φτάνουν στο στάβλο του και τα αποθέτουν στην ποδιά του, όταν, όμως, το αστέρι προχωρά, καταλαβαίνουν το λάθος τους και παραδίδουν τα δώρα τους στον διπλανό στάβλο. Αυτή είναι η ιστορία της ζωής του Μπράιαν: πάντα κατά λάθος, όλοι νομίζουν πως είναι ο Μεσσίας. Το πρόβλημα είναι πως εκείνος δεν μπορεί να κάνει τίποτε για να τους πείσει πως δεν πρέπει και να… σταυρωθεί κατά λάθος!
Μπορεί η σουρεαλιστική κωμωδία των Monty Python να έχει ψηφιστεί από τους Βρετανούς ως η πιο αστεία όλων των εποχών, όταν όμως κυκλοφόρησε ξεσήκωσε κύμα αντιδράσεων, με την εκκλησία να τη χαρακτηρίζει ως βλάσφημη. Η προβολή της απαγορεύτηκε σε αρκετές χώρες, ενώ διαδηλώσεις οργανώθηκαν και στη Νέα Υόρκη, με αποτέλεσμα να διεκδικεί πάντα μια θέση στις πιο αμφιλεγόμενες ταινίες όλων των εποχών.
«Τα Πάθη του Χριστού» (2004)
Η δραματική ταινία του Μελ Γκίμπσον προκάλεσε οργή, καθώς θεωρήθηκε ότι επαναφέρει τη συζήτηση περί συλλογικής ευθύνης των Εβραίων για τη Σταύρωση, ενώ πολλές σκηνές της δεν στηρίζονται ακριβώς στα Ευαγγέλια. Ένα ακόμη στοιχείο που βρέθηκε στο στόχαστρο της κριτικής της «αντισημιτικής», όπως χαρακτηρίστηκε ταινίας, ήταν ο ρεαλισμός των σκηνών των βασανιστηρίων του Χριστού μέχρι τη Σταύρωσή του.
Η κριτική, πάντως, δεν φάνηκε να λειτουργεί αρνητικά αλλά μάλλον να προσφέρει μεγαλύτερη διαφήμιση στην ταινία του Γκίμπσον, η οποία σημείωσε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία όταν βγήκε στους κινηματογράφους,
«Ο τελευταίος πειρασμός» (1988)
Επάνω στον σταυρό, ετοιμοθάνατος πια, ο Ιησούς έχει ένα όραμα: πώς θα ήταν η ζωή του αν δεν είχε ακολουθήσει το κάλεσμα του Θεού, αν δεν βίωνε το μαρτύριο του σταυρού και είχε την ευκαιρία μιας φυσιολογικής ανθρώπινης ζωής. Είναι πράγματι ο τελευταίος πειρασμός, μέχρι το όραμα να τελειώσει κι ο Χριστός αποκρούοντας τον τελευταίο πειρασμό να αποφασίσει να πεθάνει για ολόκληρο το ανθρώπινο γένος.
Η μεταφορά του ομώνυμου βιβλίου του Νίκου Καζαντάκη στη μεγάλη οθόνη από τον βαθιά θρησκευόμενο Μάρτιν Σκορτσέζε με τον Γουίλεμ Νταφόε στον ρόλο του Χριστού εξόργισε, λογοκρίθηκε και ξεσήκωσε διαμαρτυρίες στη χριστιανική κοινότητα. Οργανώθηκαν διαδηλώσεις και πιστοί καλούσαν σε μποϊκοτάζ της ταινίας, πείθοντας ορισμένες αλυσίδες κινηματογράφων να μην προβάλλουν την ταινία. Στο Παρίσι, πυρκαγιά ξέσπασε σε κινηματογράφο όπου προβαλλόταν η ταινία. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Ελλάδα, η Τουρκία, το Μεξικό, η Χιλή, η Αργεντινή, η προβολή της απαγορευόταν επί πολλά χρόνια, ενώ από το 2010 παραμένει απαγορευμένη στις Φιλιππίνες και τη Σιγκαπούρη.
«Κώδικας Da Vinci» (2006)
Το «βλάσφημο» έργο του Νταν Μπράουν που μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη εξόργισε την ορθόδοξη και καθολική εκκλησία. Καταγγέλλοντας τις θεολογικές ασυνέπειες του έργου, το Βατικανού κάλεσε σε μποϊκοτάζ της ταινίας, ενώ σε πολλές περιπτώσεις απαγορεύτηκε στους συντελεστές της ταινίας να κάνουν γυρίσματα σε ιερούς χώρους. Οι αντιδράσεις ήταν βέβαια αναμενόμενες, αφού η ηρωίδα προκύπτει απόγονος του Ιησού και της Μαγδαληνής -γεγονός που φυσικά προϋποθέτει σεξουαλική σχέση μεταξύ τους. Κι ύστερα, στο έργο αμφισβητείται η θεϊκή υπόσταση του Ιησού, ενώ η θεοποίησή του παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα πολιτικών διεργασιών και ισορροπιών στο πλαίσιο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
«Δόγμα» (1999)
Η Καθολική Εκκλησία δεν εκτίμησε το χιούμορ της κωμωδίας του σκηνοθέτη Κέβιν Σμιθ, με θέμα δύο αγγέλους (Μπεν Άφλεκ και Ματ Ντέιμον), οι οποίοι εκδιώχνονται από τον Παράδεισο και καταλήγουν στη Γη. Οι δυο τους θα κατορθώσουν να επιστρέψουν στον παράδεισο χάρη σε ένα «κενό» στο Καθολικό Δόγμα. Οι διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο καθυστέρησαν την πρεμιέρα της ταινίας, ενώ ο σκηνοθέτης της δέχτηκε πολλές απειλές θανάτου από πιστούς.
«Water» (2005)
Χρειάστηκαν πέντε χρόνια για να ολοκληρωθεί η ταινία που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από εξτρεμιστές ινδουιστές. Εξοργισμένοι διαδηλωτές κατέστρεψαν και έβαλαν φωτιά στα σκηνικά της ταινίας, ήδη από το ξεκίνημα των γυρισμάτων το 2000. Το «Water» της Ινδοκαναδής Ντέπα Μέχτα εστιάζει στη μοίρα των γυναικών που έμεναν χήρες στην Ινδία και τον κοινωνικό αποκλεισμό τους.
Μάλιστα, ένας ακτιβιστής οργάνωσε διαμαρτυρία αυτοκτονίας σε μια προσπάθεια να σταματήσει την παραγωγή. Η Μέχτα εγκατέλειψε την Ινδία και ξεκίνησε εκ νέου τα γυρίσματα στη Σρι Λάνκα με νέο καστ και ψεύτικο τίτλο για να αποφύγει τις αντιδράσεις. Η ταινία προτάθηκε για το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.
«Submission» (2004)
Το Νοέμβριο του 2004 ο ολλανδός σκηνοθέτης και συγγραφέας Τέο Βαν Γκογκ δολοφονήθηκε από τον μαροκινής καταγωγής Μοχάμεντ Μπουγερί. Αφορμή στάθηκε η ταινία του σκηνοθέτη με τίτλο «Submission», στην οποία κατηγορούσε το Ισλάμ επειδή συγχωρούσε τη βία κατά γυναικών. Οργή είχε προκαλέσει και το γεγονός ότι η πρωταγωνίστρια εμφανιζόταν γυμνή με στίχους από το Κοράνι πάνω στο σώμα της.
«Αναλαμβάνω πλήρως τις ευθύνες μου. Ενήργησα καθαρά στο όνομα της θρησκείας μου και όχι επειδή ήταν Ολλανδός ή επειδή είμαι Μαροκινός και αισθάνθηκα προσβεβλημένος» υποστήριξε ο 27χρονος Μπουγερί, εξηγώντας τα κίνητρά του μετά τη δολοφονία του σκηνοθέτη. Ο Βαν Γκογκ ήταν γνωστός επικριτής του Ισλάμ και είχε εξοργίσει πολλούς μουσουλμάνους, ενώ είχε δεχθεί απειλές για τη ζωή του και στο παρελθόν.
«Ο εξορκιστής» (1973)
Παρότι θεωρήθηκε ως μία από τις καλύτερες ταινίες τρόμου όλων των εποχών, «Ο εξορκιστής» δίχασε όταν κυκλοφόρησε το 1973. Ο Ευαγγελιστής Μπίλι Γκράχαμ υποστήριξε πως «ένας πραγματικός δαίμονας ζούσε μέσα στα σελιλόιντ ρολά της ταινίας», ενώ αρκετοί ήταν εκείνοι που την χαρακτήρισαν ως «καταραμένη» ταινία. Οργή στις θρησκευτικές ομάδες προκάλεσαν και σκηνές όπως εκείνη του αυνανισμού με έναν σταυρό.
Πάντως, «Ο Εξορκιστής» έγινε η πιο κερδοφόρα ταινία τρόμου όλων των εποχών και είχε σημαντική επιρροή στο κοινό, εισπράττοντας 441 δολάρια παγκοσμίως.
«Η Αθωότητα των Μουσουλμάνων» (2012)
Ηθοποιοί με κουστούμια εποχής αναπαριστούν την ζωή του Προφήτη Μωάμεθ με φόντο μια εμφανώς ψεύτικη «έρημο». Πρόκειται για την ερασιτεχνική ταινία «Η αθωότητα των Μουσουλμάνων». Το φιλμ παρουσιάζει τον προφήτη Μωάμεθ ως μπάσταρδό, ερωτύλο, ομοφυλόφιλο, παιδόφιλο και αδίσταχτο άρπαγα και κλέφτη.
Μπορεί η ταινία να μη βγήκε ποτέ στους κινηματογράφους, το βίντεο όμως που ανέβηκε στο YouTube ήταν αρκετό για να πυροδοτήσει έντονες αντιδράσεις από τους Μουσουλμάνους της Αιγύπτου και της Λιβύης, προκαλώντας τον θάνατο του αμερικανού πρέσβη Κρις Στίβενς και τριών υπαλλήλων του αμερικανικού προξενείου στην Βεγγάζη. Συνολικά πάνω από 50 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και εκατοντάδες τραυματίστηκαν στη διάρκεια των επεισοδίων που προκάλεσε η ταινία.
«Νώε» (2014)
Η τολμηρή κινηματογραφική ανάγνωση των βιβλικών περιπετειών του Νώε είναι μια πρόσφατη ταινία που προκάλεσε το θρησκευτικό αίσθημα, όχι μόνο στη Δύση, αλλά και στον μουσουλμανικό κόσμο.
Με πρωταγωνιστή τον βραβευμένο Ράσελ Κρόου και σε σκηνοθεσία Ντάρεν Αρονόφσκι, η ταινία προκάλεσε προτού ακόμη κυκλοφορήσει. Θρησκευτικές οργανώσεις χριστιανών στις ΗΠΑ άρχισαν τις διαμαρτυρίες εγκαίρως, κάνοντας λόγο για «ιστορικές ανακρίβειες». Αλλά και αραβικές χώρες αποφάσισαν την απαγόρευσή της, με το επιχείρημα ότι «αντιτίθεται στη διδασκαλία του Ισλάμ».
